Słuchanie muzyki to podstawowa forma aktywności muzycznej, bez której edukacja muzyczna nie może zaistnieć. Postrzeganie zjawiska akustycznego jest procesem automatycznym i przeduwagowym, jednakże dostrzeżenie treści dzieła muzycznego, jego elementów i budowy formalnej związane jest z następstwem procesów angażujących emocje słuchacza: jego uwagę, wyobraźnię, umiejętności analizy i syntezy. Podczas słuchania muzyki dziecko może zarówno skupić swoją uwagę na substancji muzycznej, starać się śledzić przebieg dzieła muzycznego, jak i – lub równocześnie – poddać się jego nastrojowi i tworzyć świat wyobrażony przywołany przez utwór muzyczny.
Bardzo często biernemu słuchaniu muzyki przeciwstawiamy słuchanie aktywne. Bierne słuchanie nie jest wyrażane w ruchu, zabawie, grze na instrumentach, ale przecież może być przepełnione emocjami i grą wyobraźni. Nie wydaje się być mniej wartościowe niż to wyrażone aktywnością. Wymaga jednak uwagi, koncentracji, odpowiedniego nastawienia, nastroju. Słuchaniu muzyki sprzyjają istotne okoliczności, czyli warunki odbioru dzieła muzycznego, aktywność poprzedzająca słuchanie, zachowanie grupy. Bardzo ważnym elementem tego procesu jest wprowadzenie dokonywane przez nauczyciela, które w pewien sposób pobudza dziecięcą wyobraźnię, kreując atmosferę skupienia i uwagi niezbędnych przy rozpoczęciu słuchania.
Słuchanie muzyki rozwija wyobraźnię, kształci pamięć muzyczną. Stymuluje umiejętności poznawcze, myślenie abstrakcyjne, przygotowuje przyszłych odbiorców sztuki muzycznej do aktywnego uczestnictwa w kulturze. Ten obszar edukacji wydaje się być zaniedbywany. Ostatnie wyniki badań prowadzonych przez CBOS, dotyczących słuchania muzyki klasycznej, są bowiem wysoce niepokojące. Na pytanie „Jak często w ciągu ostatniego roku słuchał(a) Pan(i) muzyki poważnej, biorąc udział w koncercie «na żywo», czyli w filharmonii, na sali koncertowej itp.?” ...
